نویسنده: دکتر یعقوب انتظاری

طی سی سال گذشته علیرغم افزایش جمعیت تحصیل کرده نرخ اشتغال، بهره وری نیروی کار و بازدهی خصوصی و اجتماعی آموزش عالی افزایش قابل توجهی نداشته است. این امر باعث عملکرد ضعیف اقتصاد ایران در درون و فقدان توان رقابتی در بیرون شده است. به نظر می رسد این مسأله عمدتاً ناشی از عدم پیوند بازار خدمات آموزش عالی و بازارکار بوده است. بنابراین، هدف این طرح ارائه راهکار اساسی برای توسعه پیوند بازار خدمات آموزش عالی و بازارکار است(تصویر1). این راه‌کار «ساخت جامعه یادگیری» نامیده شده است. 

نویسند: دکتر یعقوب انتظاری

 پیروی از راهبرد توسعه مبتنی بر دانش به معنی توسعه اقتصاد دانش، به مثابه زیر نظامی از نظام اقتصادی و نیرو محرکه توسعه، است. تحلیل های صورت گرفته  از اقتصاد دانش ایران(انتظاری،1392) حکایت از آن دارد که مهمترین ضعف این اقتصاد در تولید و بهره برداری از ایده و دانش جدید است که با مکانیسم های نوآوری و کارآفرینی صورت می گیرد.  بعضی از ادبیات(Al-Mubaraki et al, 2015( به صراحت نشان داده اند که دستیابی به اقتصاد مبتنی بر دانش نیازمند ایجاد اکوسیستم های نوآوری و کارآفرینی مبتنی بر دانش در سطح محلی و ملی است. اولین قدم برای ایجاد چنین اکوسیستم هایی طراحی چارچوب مفهومی برای آنها است. این در حالی است که در ایران نه تنها چنین طرح های مفهومی توسعه نیافته است، حتی مطالعه ای در رابطه با اکوسیستم های نوآوری و کارآفرینی مبتنی بر دانش صورت نگرفته است.

نویسنده: دکتر یعقوب انتظاری

مجمع جهانی اقتصاد[1] در گزارش‌های خود اقتصاد‌های جهان را براساس مراحل توسعه به سه گروه عمده یعنی اقتصادهای مبتنی‌بر منابع، اقتصادهای مبتنی‌بر کارآیی  و اقتصادهای مبتنی‌بر نوآوری(دانش)  تقسیم کرده است. طبق آن اقتصاد ایران یک اقتصاد توسعه نیافته و مبتنی‌بر منابع مادی است (WEF,2013). بدون شک ایران خواهان حرکت در مسیر توسعه و دستیابی به اقتصاد مبتنی بر نوآوری(دانش) است. عامل کلیدی رشد و توسعه هر نظام اقتصادی، توسعه توانایی‌ها، قابلیت‌ها، گرایش‌ها و ارزش‌های نیروی انسانی است که«سرمایه انسانی[2]» نامیده می شود. توسعه سرمایه انسانی وقتی اثربخش و ثمربخش خواهد بود که نظام آموزشی با نظام اشتغال هماهنگ باشد. این دو نظام وقتی هماهنگ خواهند بود که استاندارهای آموزشی بر پایه استانداردهای شغلی تعریف شود. در اقتصاد ایران  با توجه به سطوح شغلی و سطوحی آموزشی(رسمی و غیر رسمی)، سرمایه انسانی را به سه سطح می توان تقسیم کرد: سرمایه انسانی ابتدایی، سرمایه انسانی متوسطه و سرمایه انسانی عالی. در سطوح ابتدایی و متوسطه کم و بیش بین نظام آموزشی و نظام اشتغال هماهنگی وجود دارد. اما در سطح عالی استانداری برای شغل های مبتنی بر دانش و در نتیجه آموزش عالی تعریف نشده است. بنابراین، هماهنگی لازم بین نظام آموزش عالی و نظام اشتغال مبتنی بر دانش وجود ندارد. عدم هماهنگی بین نظام های یادشده، مسائلی مانند آموزش نامربوط، بیش‌آموختگی و کم آموختگی را دراقتصاد ایران به وجود آورده و موجب کاهش اثربخشی و ثمربخشی آموزش عالی در ایران شده است.